Huisartsen spelen een cruciale rol in het keuzeproces van vrouwen* die onbedoeld zwanger zijn. Het keuzeproces rondom een onbedoelde zwangerschap kan een complexe zorgvraag zijn, waarbij er meer aandacht mag zijn voor de begeleidende rol van de huisarts.
* Vrouwen en andere personen die zwanger kunnen worden. Uiteraard gaat het niet alleen om de vrouw maar ook de eventuele verwekker.
80% bespreekt onbedoelde zwangerschap met huisarts
Recent onderzoek van Fiom, expertisecentrum op het gebied van onbedoelde zwangerschap, laat zien dat 80% van de vrouwen die onbedoeld zwanger is, dit met de huisarts bespreekt. Bovendien blijkt dat vrouwen die alle opties grondig overwegen tijdens het keuzeproces, minder psychische klachten ervaren. Deze bevindingen benadrukken de centrale rol van de huisarts bij onbedoelde zwangerschap.
In de praktijk blijkt het soms een uitdaging om op een gevoelige manier te waarborgen dat patiënten op de hoogte zijn van de vier keuzeopties bij een onbedoelde zwangerschap. Wanneer vrouwen aangeven al een beslissing te hebben genomen, kan het lastig zijn de vier keuzeopties ter sprake te brengen. In de praktijk blijkt ook dat dit in 4 van de 5 gevallen niet gebeurt. Het doorlopen van het keuzeproces met de patiënt kan als een ethisch gevoelig terrein worden ervaren. Je wilt als arts patiënten goed begeleiden en informeren, maar bij dit specifieke vraagstuk wil je voorkomen dat je hen in een bepaalde richting stuurt of tot een bepaalde keuze aanzet. Ontwikkelingen zoals het afschaffen van de verplichte bedenktijd voor abortus en het mogelijk voorschrijven van de abortuspil maken de rol van de huisarts nog belangrijker.
Verschuiving in rol
Uit gesprekken die Fiom voerde met huisartsen blijkt dat huisartsen steeds meer een begeleidende rol op zich nemen. Zo gaat het bij onbedoelde zwangerschap niet om de diagnose, maar om het begrijpen van waar de patiënt zich bevindt in het keuzeproces,daarin steun bieden en indien nodig doorverwijzen voor verdere hulp.
Deze toenemende begeleidende rol sluit aan op de huidige tijdgeest, waarin preventieve zorg een grotere prioriteit krijgt en de aandacht voor ‘Positieve Gezondheid’ en 'Meer Tijd Voor de Patiënt' (MTVP) stijgen. Hierdoor komt er meer ruimte voor het stellen van belangrijke vragen over waar patiënten zich in hun keuzeproces bevinden en voor het bieden van ondersteuning. Om huisartsen meer houvast te bieden bij het keuzehulpgesprek heeft Fiom, in samenwerking met NHG Expertgroep Seksuele Gezondheid en Rutgers, een e-learning ontwikkeld. Hierin komen zowel de keuzehulp, nazorg als de preventie van (herhaalde) onbedoelde zwangerschap aan bod.
Onbevooroordeeld proces
In Nederland maakt ongeveer één op de vijf vrouwen ooit een onbedoelde zwangerschap mee – wat het belang benadrukt van een grondig en onbevooroordeeld keuzeproces. De huisarts kent de patiënt en haar context meestal al langere tijd en vaak is er al een vertrouwensband. Dit kan helpen bij keuzegesprekken. Ook kan de huisarts hierdoor mogelijk beter inschatten wat de moeilijkheden kunnen zijn bij de verschillende keuzeopties. Anderzijds geven huisartsen aan dat het moeilijk kan zijn om neutraal te blijven als ze de volledige voorgeschiedenis van een patiënt door de tijd heen goed kennen.
Samenwerking tussen Fiom en huisartsen
Fiom zet zich al bijna honderd jaar in voor vrouwen die onbedoeld zwanger raken. De organisatie biedt betrouwbare, niet sturende informatie gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, traint professionals en werkt samen met diverse partners voor keuzehulp en nazorg bij een onbedoelde zwangerschap. De onderzoeksresultaten vertaalt Fiom weer naar de praktijk, om informatie en begeleiding bij het keuzeproces verder te verbeteren. Een van de lopende onderzoeken op dit moment gaat over het innerlijk proces van de vrouw. Daarbij ligt de focus op haar innerlijke dialoog.
Kortom, de huisarts staat er niet alleen voor. Fiom is er om huisartsen te ondersteunen met kennis en handvatten in geval van onbedoelde zwangerschap. Zo zorgen we er samen voor dat vrouwen die onbedoeld zwanger zijn een weloverwogen keuze kunnen maken, passend bij hun leven, waarden en toekomst.
Dit artikel is tot stand gekomen door Mayke Dankers, werkzaam bij Fiom als beleidsspecialist bij onbedoelde zwangerschap, en enkele betrokken huisartsen.