In 1956 ging in Nederland de Adoptiewet in. Door deze wet is adoptie als wettelijke kinderbeschermingsmaatregel gelegaliseerd. Met adoptie wordt het juridisch ouderschap over een kind overgedragen van de afstandsmoeder naar de adoptieouders. De juridische band met de biologische ouders wordt in Nederland door adoptie geheel verbroken.
Haags Adoptieverdrag
In 1995 trad het Haags Adoptieverdrag tussen 66 landen in werking. Het Verdrag is gericht op de bescherming van kinderen en de samenwerking op het gebied van de interlandelijke adoptie. De gemaakte afspraken zijn erop gericht dat de adoptieprocedure zo zorgvuldig mogelijk plaatsvindt. De belangen en rechten van het kind staan centraal. Bemiddeling door twijfelachtige personen of organisaties, kinderhandel en winstbejag moet zo worden uitgesloten.
De landen die zijn aangesloten bij het Haags Adoptieverdrag volgen dezelfde procedure bij adoptie en hebben afspraken gemaakt met adoptiebemiddelaars (in Nederland zijn dit de vergunninghouders). De aangesloten landen kunnen wel verschillende eisen en voorwaarden hanteren. Bijvoorbeeld over de mogelijkheid van adoptie door één persoon of door een homoseksueel paar. Hoewel het verdrag deze adopties mogelijk maakt, hoeft niet elk land ze ook toe te staan.
Als een adoptie is uitgesproken in een land dat is aangesloten bij het Haags Adoptieverdrag, dan wordt de adoptie in de andere verdragslanden automatisch volledig erkend.
Wat zijn de uitgangspunten van het Haags Adoptieverdrag?
Uitgangspunten van het Haags Adoptieverdrag zijn:
- De afstandsprocedure moet goed geregeld zijn. De moeder moet toestemming voor de adoptie geven, nadat haar kind is geboren. Deze toestemming moet zij vrijwillig (zonder druk en niet tegen betaling) geven.
- Het subsidiariteitsbeginsel: een kind mag pas door een ouderpaar in het buitenland geadopteerd worden als het kind niet bij familie of een pleeggezin in het eigen land geplaatst kan worden.
- Het belang van het kind staat voorop: er moet een ouder bij een kind worden gezocht en niet een kind bij een ouder.
- Voordat kind en aspirant-adoptieouders aan elkaar gekoppeld worden, mag er geen contact zijn tussen de betrokken partijen. Behalve als het kind wordt geadopteerd binnen de familie.
- Aan bemiddeling mogen geen onevenredig hoge kosten zijn verbonden. De centrale autoriteiten van de verdragslanden moeten ervoor zorgen dat van financieel gewin nooit sprake is.
Meer informatie over het Haags Adoptieverdrag vind je op de website van het HCCH. Ook vind je daar de Nederlandse vertaling van het Verdrag.
Nationale wetgeving rondom adoptie
Voor adoptie van een kind uit het buitenland is eerst toestemming nodig van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Na de aanvraag toetst Adoptievoorzieningen (onderdeel van Fiom) of wordt voldaan aan de voorwaarden om toegelaten te worden tot de procedure. Deze staan in de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (Wobka).
De aanvrager(s) is/zijn verplicht om naar informatie- en voorlichtingsbijeenkomsten van Adoptievoorzieningen te gaan en de Raad voor de Kinderbescherming onderzoekt of de aanvrager(s) geschikt is/zijn als adoptieouder(s). De Centrale autoriteit Internationale Kinderaangelegenheden (onderdeel van het ministerie van Justitie en Veiligheid) ziet toe op de naleving van het Haags Adoptieverdrag en besluit of de aanvrager toestemming krijgt voor buitenlandse adoptie.
De juridische procedure voor adoptie van een kind uit Nederland begint met het indienen van een verzoek bij de rechtbank. De rechter oordeelt of aan alle voorwaarden voor adoptie is voldaan (artikelen 1:227 lid 3 en 228 Burgerlijk Wetboek). Een van de voorwaarden is dat de adoptie in het belang van het kind is en dat het kind niets meer heeft te verwachten van zijn eigen ouder(s).
Een gezinsonderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming is altijd onderdeel van de procedure voor adoptie. Adoptie is niet mogelijk zolang de oorspronkelijke ouders het gezag over het kind nog uitoefenen of als de oorspronkelijke ouders bezwaar hebben. Om enkele redenen die in de wet staan opgenoemd mag de rechter bezwaar van de ouders echter passeren. De adoptie wordt pas uitgesproken als de adoptieouder(s) het kind minstens een jaar hebben verzorgd of opgevoed.
Sinds 1998 is het voor ongehuwd samenwonenden en alleenstaanden mogelijk kinderen te adopteren. In 2001 kregen ook paren van gelijk geslacht dit recht.
Herroepen adoptie
Kan ik mijn adoptie ongedaan laten maken?
Een adoptie ongedaan maken ofwel herroepen, kan alleen door de rechtbank en op verzoek van de geadopteerde zelf. Dit is vastgelegd in artikel 1:231 en artikel 1:232 van het Burgerlijk Wetboek.
Voorwaarden voor het herroepen van adoptie zijn:
- De herroeping moet in het belang van de geadopteerde zijn.
- De rechter moet van het belang van herroeping overtuigd zijn.
- De herroeping moet plaatsvinden tussen de twee en vijf jaar na de dag waarop je achttien bent geworden (dus van je 20e verjaardag tot de laatste dag waarop je 22 jaar bent).
Toch zijn er uitspraken van rechtbanken bekend, waarin – ondanks de verstreken termijn - wél akkoord is gegeven op de herroeping. De rechter deed dit om rekening te houden met de wens van de geadopteerde om zijn identiteit te hervinden en uit respect voor het privéleven van de geadopteerde die zijn natuurlijke familieband wil herstellen. Hierbij baseert de rechter zich op artikel 8 van het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens, het recht op privé-, familie- en gezinsleven.
Om je adoptie te herroepen heb je een advocaat nodig. Deze dient verzoek tot herroeping in bij de rechtbank.
Adoptieouders kunnen een adoptie niet herroepen. De mogelijkheid tot herroeping bestaat omdat de geadopteerde later toch meer op zijn plaats kan blijken in het familieverband dat door zijn geboorte is ontstaan. Het gaat om het belang van de geadopteerde en de mogelijkheid om zijn identiteit te hervinden.
Anders dan je misschien zou denken komen er ook gevallen voor waarin de geadopteerde die een herroepingsverzoek doet, nog steeds een goed contact met zijn adoptieouders heeft, maar daarnaast een goede band heeft ontwikkeld met zijn biologische ouders. Voor zijn identiteit of het hervinden daarvan kan het voor de geadopteerde van belang zijn om de adoptie te herroepen.
Gevolgen van herroeping
Als een adoptie wordt herroepen, worden de juridische familierechtelijke banden die door adoptie tussen de adoptieouders en de geadopteerde (en de kinderen van de geadopteerde) zijn ontstaan verbroken.
Als je in Nederland bent geboren, herleven de juridische familierechtelijke betrekkingen die door de geboorte zijn ontstaan tussen de geadopteerde en de biologische ouders. Als je vanuit het buitenland geadopteerd bent, kan dit anders zijn. In Nederland kan namelijk niet besloten worden over de rechtsgevolgen in het land van herkomst.
Je naam veranderen na herroeping van adoptie
Let op! Het kan zijn dat je na het herroepen van je adoptie ook je naam moet veranderen. Dit heeft gevolgen voor je officiële documenten, zoals je paspoort, rijbewijs en diploma's.
Ook heeft herroeping gevolgen voor jouw erfrechtelijke positie.